Ο έλεγχος υπογονιμότητας είναι ένα δομημένο και απλό στη βάση του πρωτόκολλο, το οποίο αποσκοπεί στον εντοπισμό των παραγόντων που εμποδίζουν τη σύλληψη. Είναι απαραίτητο να ελέγχονται και οι δύο σύντροφοι, καθώς το πρόβλημα μπορεί να αφορά εξίσου τον άνδρα, τη γυναίκα ή και τους δύο.
Η σωστή και έγκαιρη διερεύνηση βοηθά στην επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής στρατηγικής και συχνά αποφεύγει άσκοπες και ακριβές παρεμβάσεις.
Έλεγχος Υπογονιμότητας στη Γυναίκα
1. Έλεγχος ωορρηξίας
- Διάρκεια και κανονικότητα κύκλου (ακανόνιστοι κύκλοι → πιθανή ανωορρηξία)
- Μέτρηση προγεστερόνης την 21η ημέρα (σε κύκλο 28 ημερών)
- FSH – LH – Ε2 τις πρώτες 2–5 ημέρες του κύκλου
- AMH (Anti-Müllerian Hormone): δείκτης ωοθηκικού αποθέματος
- Τεστ ωορρηξίας ούρων (LH kits – όχι πάντα αξιόπιστα στο PCOS)
- Υπερηχογραφική παρακολούθηση ωοθυλακιορρηξίας
2. Έλεγχος σαλπίγγων
- Υστεροσαλπιγγογραφία (HSG):
- Εξέταση ακτινολογική με σκιαγραφικό
- Ελέγχει τη βατότητα των σαλπίγγων και το σχήμα της μήτρας
- Υστεροσάλπιγγο-υπερηχογραφία (HyCoSy):
- Εναλλακτική χωρίς ακτινοβολία
- Λαπαροσκόπηση:
- Σε ύποπτες περιπτώσεις για ενδομητρίωση ή πυελικές συμφύσεις
3. Υπέρηχος μήτρας – ωοθηκών
- Εκτίμηση:
- Μορφολογίας μήτρας (ινομυώματα, πολύποδες, συγγενείς ανωμαλίες)
- Ωοθηκών (κύστεις, PCOS, όγκος ωοθηκών)
- Ενδομητρίου (πάχος, χρονισμός)
4. Ορμονικός έλεγχος
- TSH – FT4 → λειτουργία θυρεοειδούς
- Προλακτίνη
- Τεστοστερόνη / DHEAS (σε ύποπτη υπερανδρογοναιμία)
- Προγεστερόνη (μέση ωχρινική φάση)
5. Καλλιέργειες – Τεστ Παπ – HPV test
- Για αποκλεισμό λοιμώξεων τραχήλου ή χρόνιας ενδομητρίτιδας
Έλεγχος Υπογονιμότητας στον Άνδρα
1. Σπερμοδιάγραμμα
Βασική εξέταση για την αξιολόγηση του σπέρματος.
Κριτήρια WHO:
- Όγκος: >1.5 ml
- Συγκέντρωση: >15 εκατ./ml
- Κινητικότητα: >40% (ολική), >32% (προοδευτική)
- Μορφολογία: >4% φυσιολογικές μορφές
- Ζωτικότητα: >58%
Το σπερμοδιάγραμμα πρέπει να επαναλαμβάνεται τουλάχιστον 2 φορές, σε απόσταση 2–3 εβδομάδων, λόγω φυσιολογικής διακύμανσης.
2. Καλλιέργεια σπέρματος
- Σε περίπτωση λευκοκυττάρων ή υποψίας λοίμωξης
3. Ορμονικός έλεγχος (σε παθολογικό σπέρμα)
- FSH, LH, τεστοστερόνη, προλακτίνη, TSH
- Έλεγχος για υπογοναδισμό ή ενδοκρινικές αιτίες μειωμένης σπερματογένεσης
4. Υπέρηχος όρχεων
- Σε κιρσοκήλη, όγκο, ατροφία ή τραύμα
5. Γενετικός έλεγχος (σε σοβαρή ολιγο/αζωοσπερμία)
- Καρυότυπος
- Μικροελλείψεις χρωμοσώματος Υ
- Γονιδιακές μεταλλάξεις (π.χ. CFTR)
Πότε θεωρείται πλήρης ο έλεγχος;
Ο βασικός έλεγχος έχει ολοκληρωθεί όταν:
- Έχουν αποκλειστεί ανωμαλίες ωορρηξίας
- Ελέγχθηκε η ανατομία της μήτρας και των σαλπίγγων
- Υπάρχει τουλάχιστον ένα φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα
- Δεν υπάρχει ένδειξη λοίμωξης ή ορμονικής διαταραχής
Σε πιο δύσκολες περιπτώσεις, ενδέχεται να χρειαστεί:
- Υστεροσκόπηση
- Λαπαροσκόπηση
- Εξειδικευμένος ενδοκρινολογικός ή γενετικός έλεγχος
Συμπερασματικά
Ο βασικός έλεγχος υπογονιμότητας είναι πιο απλός και πιο προσιτός απ’ όσο πιστεύουν πολλά ζευγάρια. Η έγκαιρη αξιολόγηση, η σωστή ερμηνεία των ευρημάτων και η εξατομικευμένη προσέγγιση από γυναικολόγο αναπαραγωγής αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες επιτυχίας και μειώνει την αναμονή και το άγχος.
